MENSENLIEVEND GOD
In christelijke kring is het gebruikelijk om voor het eten te bidden en vaak ook om na het eten te danken. Daarbij worden verschillende gebeden gebruikt. Als gebed vóór het eten vaak het Onze Vader; soms ook Here des hemels en der aarde. Eén van de dankgebeden na de maaltijd is het gebed MENSENLIEVEND GOD. Dit gebed is en wordt gebruikt op de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden en in Zeeuws-Vlaanderen. Of het ook elders in Nederland gebruikt wordt, is mij niet bekend. Het wordt in elk geval niet gebeden in het Zeeuws, maar in het Nederlands.
Ik heb een poosje moeten zoeken naar de herkomst van dit gebed. De gouden tip kwam van ons gemeentelid mw. J.M. Frumau-Van Putten: zij wees mij op Jacobus Borstius (1612-1680), predikant te Wormerveer en Zaandijk, Dordrecht en Rotterdam. Prof. dr. J.H. van der Laan uit Kampen bracht me bij de vindplaats: het boekje van Borstius: Eenige korte vragen voor de kleine kinderen waarbij gevoegd zijn eenige korte historische vragen, getrokken uit de H. Schrift benevens de Wet des Heeren, de twaalf Artikelen des Geloofs en eenige korte gebeden. Mijn collega ds. J.J. Burger uit Axel berichtte mij dat dit boekje nog altijd in de handel is; het wordt in hedendaagse spelling uitgegeven voor Drukkerij en Uitgeverij Van Velzen b.v. te Krabbendijke voor de luttele prijs van 2,25 euro. Het dankgebed luidt in die uitgave als volgt:
Menslievende God! Uw naam zij geloofd en gedankt,
dat Gij mij met deze Uw liefdegaven hebt gevoed;
voed ook mijn ziel met het ware brood des levens,
versterk mijn hart door Uw genade,
opdat ik al mijn krachten moge besteden in Uw dienst,
en tot eer van Uw naam leven. Amen.
Ook in het Dienstboek - Een Proeve - Deel II van de Protestantse Kerk in Nederland (2004) is dit dankgebed opgenomen (pagina 524); en wel in de volgende vorm:
Menslievende God, uw Naam zij geloofd en gedankt,
omdat Gij ons met deze Uwe liefdegaven hebt gevoed.
Voed ook onze ziel met het brood des levens
en versterk onze harten door uw genade,
opdat wij onze krachten mogen besteden in uw dienst,
en tot eer van uw Naam mogen leven. Amen
Verreweg de meeste mensen kennen dit gebed echter niet uit een boekje. Het is / wordt overgeleverd van ouders op kinderen. Mede daardoor zijn er allerlei varianten in omloop. Ik heb in onze gemeente gevraagd naar de tekst van dit gebed. Er kwamen ruim 40 inzendingen binnen. Geen twee waren er precies gelijk. De meesten bidden dit gebed in het meervoud (dat Gij ons ... enz.); dus net als in het Dienstboek.
Opmerkelijk is het eerste woord: naast de vorm uit de gedrukte tekst menslievend komt ongeveer even vaak voor: mensenlievend. Dat woord vind ik niet in mijn nederlandse woordenboeken en mijn concordanties op de bijbel. Is het misschien afkomstig uit de oorspronkelijke uitgave van dit gebed? Over Gods mensenliefde lezen we in de bijbel in Titus 3: 4: de goedertierenheid en mensenliefde van God verscheen in Jezus. - Uw naam zij geloofd en gedankt doet me denken aan de Joodse zegenspreuken voor de maaltijd zoals Geprezen zijt Gij, Heer onze God, Koning des hemels, Die het brood doet spruiten uit de aarde ... Met het brood des levens wordt het geestelijke voedsel bedoeld; in Johannes 6:48 zegt Jezus: Ik ben het brood des levens. De gave alleen (het brood) is niet genoeg - we hebben de Gever (de Heer Zelf) nodig.
Bezig zijn met dit oude dankgebed was een verrijkende ervaring. Veel gemeenteleden en verschillende correspondenten op afstand dachten met mij mee. Een gebed als MENSENLIEVEND GOD (zo blijf ik het voorlopig noemen) bevat in enkele regels veel geloofsleer en geloofsleven.