Website van ds. R. Kamermans

Telkens weer vertellen gemeenteleden mij over bijzondere ervaringen uit hun leven, zoals:
- "Zoals wij elkaar ontmoet hebben - dat kan geen toeval zijn. Het heeft echt zo moeten wezen"
- "Die droom bleek later veelbetekenend"
- "Toen, op het ergste van mijn ziekte, heb ik het hemelse licht gezien. Nu ben ik niet bang meer"
- "Ik voelde me door een engel bewaard"
Over zulke ervaringen hielden we in het winterseizoen 2000-2001 een aantal thema-avonden. We vergeleken verhalen over bijzondere ervaringen uit het heden en uit de bijbel en we deelden onze eigen verhalen met elkaar. Wat betekenen dergelijke ervaringen in ons christelijk geloof?

Mijn eerste bewustzijnsdroom begon als een normale droom. In mijn droom liep ik met mijn vriendin over een paadje in een dicht, vrij donker bos. Met de blauwe lucht boven ons, maar aan beide kanten dicht bos, liepen we over het pad van gras, met hier en daar wat modder tussen de groene pollen gras. We waren om onduidelijke redenen op zoek naar een kasteel of landhuis dat in de buurt zou moeten liggen. Aan het eind van het pad dat door het bos liep, was een ietwat vreemde wirwar van takken, waar nog net een ruimte openbleef waardoor je heen zou kunnen kruipen om zo tot een daarachter gelegen open vlakte te komen. Verderop gelegen, na de open vlakte, lag een geasfalteerde weg.

Mijn vriendin durfde om onduidelijke redenen niet door deze kluwen van takken te gaan, waarschijnlijk omdat ze bang was voor hetgeen er achter die takken zou kunnen liggen. Er bekroop me namelijk het gevoel dat wanneer je de takken zou passeren je een soort scheidingswand doorkroop, en dat achter die boog, die deur naar het onbekende, een andere wereld lag.

Ik ging alleen verder, mijn vriendin achterlatend, en passeerde de vreemd gevouwen takken. Hier achter lag een groene open plek van gras met verderop een weg en het zonnetje scheen alsof de droom zich op een zomerdag in Frankrijk voordeed. Met het bos in mijn rug zag ik nu een weg die mijn richting op lag, maar ongeveer twintig à dertig meter voor me uit omboog om af te dwalen naar mijn rechterkant.

Ik ging naar de weg en zag twee grote beige touringbussen langsrijden. Ik had het sterke gevoel dat deze bussen langs het door ons gezochte kasteel zouden komen. Ik wist opeens, of ik had het gevoel te weten, hoe ik met de bussen mee kon rijden, namelijk door mijn arm uit te strekken naar een van de bussen en een van de bussen hiermee eigenlijk aan te wijzen. Ik strekte mijn arm uit naar de achterste bus en ik werd als het ware met de bus meegevoerd, alsof ik aan een onzichtbaar touwtje achter de bus kon waterskiën. Ik zweefde boven het asfalt in kleermakerszit met dezelfde snelheid als de bus daar ik op gelijke afstand van de bus bleef. Terwijl ik dus zweefde boven het asfalt kreeg ik ineens de herinnering om naar mijn handen te zoeken. Met deze herinnering kreeg ik ineens de gewaarwording dat ik mijn handen omhoog hield, vlak voor mijn ogen.

Hierdoor begon ik plotsklaps mijn droom te bekijken vanuit een volledig ander perspectief en was het alsof ik in een heel nieuwe wereld terecht was gekomen. Ik keek naar het asfalt voor me en dat was ongelooflijk helder en duidelijker dan in welke droom dan ook. Het asfalt glinsterde zoals dat in werkelijkheid ook zou doen op een hete dag in Frankrijk! Het glinsterde zoals sterren in de nacht en elk enkel steentje weerkaatste het zonlicht en de droom kreeg de helderheid alsof het de werkelijkheid betrof. Kleuren waren niet langer dof en alles om me heen leek zo helder, zoals de gewone wereld om je heen.

Ik zag in de verte de achterkant van de touringbus en wist, zoals je dingen in dromen kunt weten, dat deze gauw een rotonde zou bereiken, en ik dus ook. Op de plek waar de bus was, was het graan al erg hoog, maar aan de rechterkant bevond zich nog het open veld waarop ik was gekomen, nadat ik het bos uit kwam, ik had namelijk nog maar een tiental meters achter de bus gezweefd. Ik hoorde op dat moment mijn vriendin met een echo roepen, maar het zouden ook woorden als door telepathie gezonden kunnen zijn, die zeiden: "Het huis, je moet naar het huis&127" De woorden die door haar leken uitgesproken waren in ieder geval niet zoals je normaal woorden zou verstaan.

Door de intensere droom was ik even vergeten dat we hiernaar op zoek waren, maar ik besloot haar op te halen en alsnog naar het huis te gaan zoeken. Ze stond op de open vlakte waar ik ook net had gestaan en ze had dus ook de mysterieuze takken gepasseerd. Ik zweefde een bocht naar rechts, waarbij ik de bocht nam alsof ik een motor bereed, dus met enige overhelling in de richting van de te nemen bocht. Maar terwijl ik bezig was zwevend over een gemaaid korenveldje naar rechts te draaien en ik de bocht bijna voltooid had, werd ik wakker.

Dromen zijn zelden zonder meer te begrijpen. Zelfs heel eenvoudige dromen, waarvan de betekenis 'vanzelf spreekt,' kunnen vaak ook op een heel andere manier begrepen worden, waar-door de eerste betekenis als oppervlakkig en onvolledig wordt ontmaskerd. Complexere dromen kunnen meestal op verschillende manieren uitgelegd worden. Helemaal zeker ben je nooit van een uitleg, ook al lijkt hij nog zo plausibel: je kunt altijd weer nieuwe aspecten aan een droom ontdekken. Dat is het moeilijke, maar ook het spannende van dromen. Om het probleem van openheid en subjectiviteit van uitleg te bedwingen zijn er talloze manieren uitgevonden om het uitleggen van dromen een vaste structuur te geven. Zo bestaan er droomwoordenboeken, die 'vertalingen' leveren voor talloze symbolen, zodat je een droom als een rebus kunt oplossen. Jammer, maar deze methode leidt meestal tot complete willekeur en onzin. Symbolen betekenen niet altijd hetzelfde en ze moeten eerst herkend worden.

Degene die het best kan vertellen wat de droom betekent is de dromer zelf, zoals Freud al opmerkte. Als iemand een droom vertelt is het de kunst om de goede vragen te stellen, zodat de dromer zelf aan het denken wordt gezet, en er geleidelijk achter komt waar de droom over gaat. Goede droomboeken leren je om zulke vragen te stellen: ook aan jezelf. Droomgroepen doen hetzelfde: ze leren je een manier om met dromen om te gaan, om een gesprek op gang te brengen waarin de dromer zich veilig voelt om verschillende betekenissen te laten doordringen. De leider van een droomgroep zit er niet om als deskundige een snel antwoord te geven op de vraag wat je droom betekent.

Onder psychologen is dat een omstreden punt. Sommigen houden vol dat iedere betekenis die aan een droom toegekend kan worden subjectief is, en dat je er niet veel aan hebt om je met je dromen bezig te houden. Anderen geloven wel aan de betekenis van dromen, en hebben daar vele argumenten voor. Onder psychotherapeuten is het een tamelijk breed geaccepteerd idee dat dromen een middel kunnen vormen om je half of niet bewuste gevoelens en wensen te leren kennen. Dromen geven gelegenheid om tegenstrijdige wensen, gevoelens en ideeën uit te spelen in allerlei varianten. Personen in dromen spelen rollen die de dromer zelf zou kunnen spelen, ook als hij dat in de werkelijkheid nooit zou doen omdat hij niet durft, of omdat meestal een andere kant van zijn persoonlijkheid overheerst. Verschillende theorieen over de droom formuleren de aard van dromen en hun betekenis op een andere manier, maar in de praktijk kunnen ze veel overeenkomst vertonen.

Er zijn veel voorbeelden van dromen die de toekomst lijken te voorspellen, maar erg weinig goed gedocumenteerde verhalen. Wel is zeker dat veel mensen zich op grond van een droom voor het eerst realiseren dat ze ziek zijn. Het droomdenken is voor zulke informatie erg gevoelig. Maar dat is geen goed voorbeeld van het kennen van de toekomst. In laboratoriumexperimenten is in ieder geval nooit bewezen dat dromen prognostische (=voorspellende) waarde bezitten.

Lucide of heldere dromen zijn dromen waarin de dromer zich bewust is dat zij droomt. De Nederlandse schrijver Frederik van Eeden heeft hier rond het begin van deze eeuw over geschreven; van hem is het begrip ook afkomstig. Sommige mensen zijn speciaal geïnteresseerd in het bereiken van lucide dromen en (als een volgende stap) het zelf tijdens de droom kunnen bepalen van het verhaal van de droom.

1 Enige tijd later hadden de wijnschenker en de bakker van de Egyptische koning iets misdaan tegen hun heer. 2 Beiden dienden zij aan het hof, de een was hoofd van de wijnschenkers en de ander stond aan het hoofd van de bakkers. De farao was woedend 3 en liet hen opsluiten in dezelfde gevangenis waar Jozef zat, in het huis van het hoofd van de lijfwacht. 4 Het hoofd van de lijfwacht gaf Jozef de taak hen te verzorgen. 5 Op een nacht toen ze al geruime tijd gevangen zaten, kreeg zowel de wijnschenker als de bakker in de gevangenis een droom. Het waren heel verschillende dromen. 6 De volgende morgen, toen Jozef bij hen kwam, zag hij dat ze er verslagen uitzagen. 7 'Waarom kijken jullie zo somber vandaag?' vroeg hij. 8 'Wij hebben allebei een droom gehad,' antwoordden ze. 'Maar we hebben niemand kunnen vinden die hem kan uitleggen.' 'Alleen God weet wat dromen betekenen,' zei Jozef. 'Vertel ze mij maar eens.' 9 Het hoofd van de wijnschenkers begon: 'Ik zag in mijn droom een wijnstok voor me. 10 Aan die wijnstok zaten drie ranken. Nauwelijks waren er knoppen aan de ranken gekomen of de bloesem kwam al uit en de trossen droegen rijpe druiven. 11 Ik hield de beker van de farao vast, perste er de druiven in uit en reikte hem de farao aan.' 12 'Die droom betekent het volgende,' zei Jozef. 'De drie ranken komen overeen met drie dagen. 13 Binnen drie dagen zal de farao je weer een hoge plaats geven. Je zult je oude rang terugkrijgen en de farao de beker aanreiken, net als vroeger. (...) 16 Toen het hoofd van de bakkers merkte dat Jozefs uitleg gunstig was, zei hij tegen Jozef: 'Ik had ook een droom. Ik droeg drie manden met gebak op het hoofd. 17 In de bovenste mand lag het fijnste gebak, bestemd voor de farao, maar de vogels pikten het uit de mand.' 18 'Die droom heeft de volgende betekenis,' zei Jozef. 'De drie manden komen overeen met drie dagen. 19 Binnen drie dagen zal de farao je een hoge plaats geven, je hoofd zal boven je lichaam prijken. Je wordt opgehangen aan een paal en de vogels zullen het vlees van je botten pikken.' 20 Drie dagen later, op zijn verjaardag, gaf de farao een feestmaal voor al zijn hofdienaren. Tijdens het feest kreeg zowel de wijnschenker als de bakker zijn voorspelde hoge plaats. 21 Het hoofd van de wijnschenkers herstelde hij in zijn ambt; hij mocht voortaan de farao de beker weer aanreiken. 22 Het hoofd van de bakkers liet hij ophangen. Het was gegaan zoals Jozef had gezegd.

1. In hoeverre zijn deze beide dromen psychologisch te begrijpen / verklaren?
2. In hoeverre zijn ze méér dan enkel "psychologisch verklaarbaar"?

14 God antwoordt zelfs op meer dan één manier,
maar niemand schenkt er aandacht aan.
15 Hij antwoordt 's nachts in dromen en visioenen,
als de mens in diepe slaap is gevallen of ligt te sluimeren op zijn bed.
16 Dan fluistert hij de mens in het oor
en drukt hem op het hart,
17 het kwaad uit de weg te gaan
en zich niet hoogmoedig te gedragen.
18 Zo redt God hem uit de afgrond
en behoedt hem.

Een engel van de Heer verscheen hem en zei: 'Jozef, zoon van David, wees niet bang Maria, uw vrouw, bij u te nemen, want het kind in haar is uit de heilige Geest. 21 Zij zal een zoon baren en u zult hem de naam Jezus geven, want hij is het die zijn volk zal bevrijden van hun zonden.' ...24 Toen Jozef wakker geworden was, deed hij wat de engel van de Heer hem had gezegd: hij nam zijn vrouw bij zich.

10 Jakob verliet Berseba en ging op weg naar Haran. 11 Onderweg kwam hij bij een plek waar hij de nacht wilde doorbrengen, omdat de zon al was ondergegaan. Hij legde een van de stenen die daar lagen onder zijn hoofd en viel op die plek in slaap. 12 Hij droomde over een brede trap, die op de aarde stond en die tot aan de hemel reikte. Engelen liepen de trap op en af. 13 En bovenaan zag hij de Heer staan, die tegen hem zei: 'Ik ben de Heer, de God van je vader Abraham en de God van Isaak. Aan jou en je nakomelingen zal ik het land geven waarop je ligt te slapen....

In de hoop op zo'n veelbetekenende droom ging men slapen in de tempel: 1 Koningen 3 GNB:

4 Zo ging koning Salomo voor het brengen van offers op een keer naar Gibeon, de belangrijkste offerhoogte van het land; op het altaar bracht hij wel duizend brandoffers. 5 Daar in Gibeon verscheen de Heer 's nachts aan Salomo in een droom. 'Vraag wat je wilt,' sprak God, 'ik zal het je geven.'

Maar men wist ook dat dromen ook het gevolg kunnen zijn van drukte overdag: Prediker 5:

2 Want gelijk de droom komt door veel bezigheid,
zo dwaas gepraat door veel woorden.
6 Want er zijn dromen in menigte,
zo zijn er ook talrijke ijdele woorden;
vrees echter God.

28 Een profeet die gedroomd heeft,
kan alleen maar zeggen dat het een droom was;
maar een profeet die mij heeft horen spreken,
kan verkondigen wat ik te zeggen heb.
Het eerste is kaf, het laatste koren.
29 Mijn woorden zijn als vuur,
als een hamer die rotsen aan stukken slaat.
30 Zij zullen merken wie ik ben: die profeten, die alleen maar elkaar napraten
31 en wel alles wat over hun lippen komt als een uitspraak van mij bestempelen.
32 Zij misleiden het volk met hun verzonnen dromen,
die leugenaars met hun stortvloed van woorden.
Ik heb hen niet gestuurd,
Ik heb hun nooit een opdracht gegeven;
ze zullen dit volk niet kunnen helpen; dat verzeker ik jullie.'